چکیده
ریاضیات از دیرباز به مثابه زبانی برای اندیشیدن در برنامه های درسی مدارس مورد توجه بوده و انتظار می رود به مدد آن دانش آموزان بتوانند چگونه اندیشیدن و بهتر زیستن را بیاموزند. این در حالی است که کیفیت آموزش ریاضی در کشور ما چندان مطلوب نیست. مطالعات اخیر از افت تحصیلی درس ریاضی در مقاطع مختلف تحصیلی خبر می دهد. لذا بر این اساس، با توجه به اهمیت و جایگاه درس ریاضی از یک طرف، و عملکرد نامطلوب دانش آموزان در آزمون ها داخلی و خارجی، در این پژوهش مروری بر روش های تدریس موفق در آموزش ریاضیات خواهیم داشت. این مقاله از نوع توصیفی بوده و در آن برای جمع آوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شده است. مروری بر پژوهش ها نشان می دهد که روش های الگوی مدیریت آموزش آموزش چرتکه، روش تلفیقی؛ راه حل های چندگانه، راهبرد کمک خواهی؛ فراشناخت؛ خود تنظیمی؛ استفاده از نرم افزارها … از جمله روش هایی بودند که منجر به بهبود پیشرفت تحصیلی در درس ریاضی می گردند.
مقدمه
در زمانی زندگی می کنیم که تحولات سریع و غیر عادی است. ماشین حساب های گران قیمت در اوایل دهه هشتاد، حالا نه نتها ارزان شده و برای استفاده عموم متداول شده اند، بلکه بسیار کارآمدند. در حال حاضر، اطلاعات کمی که تا چند سال قبل برای تعداد محدودی از مردم قابل دسترسی بود، از طریق وسایل ارتباط جمعی به طور گسترده ای اشاعه داده می شود. نیاز به درک و فهم ریاضی و قادر بودن به استفاده از آن در زندگی روزانه و محل کار که تا این اندازه مهم نبود، به طور فزاینده ای با اهمیت تر شده است. در این دنیای در حال تغییر کسانی که ریاضی را درک می کنند و می توانند آن را انجام دهند، فرصت های زیاد و با ارزشی در دست دارند و در نتیجه اختیار شکل دهی آینده ی آنها در دست خودشان است. مهارت در انجام ریاضی درها را برای آینده پربار می گشاید. پس تمام دانش آموزان باید فرصت لازم را برای یادگیری ریاضی پر معنی با درکی عمیق داشته باشند و مورد حمایت قرار گیرند.
در تمام کشورهای در حال توسعه ریاضی یکی از مهمترین سنگ های زیر بنای توسعه و پایداری به حساب می آید و به آن توجه خاصی مبذول می شود. درس ریاضی به عنوان یکی از دروس مهم جزء کار برنامه ریزی درسی قرار می گیرد. علم ریاضی بخاطر ماهیت ذهنی که دارد، یک ابزار مؤثر در گسترش ساختارهای منطقی و فرایندهای ذهنی محسوب می شود. مفاهیم ریاضی بخاطر ماهیت مجرد که دارند، همواره ثابت و قابل اعتماد هستند. به عبارت دیگر آموزش ریاضیات موجب توسعه قدرت درک و فهم، پرورش تفکر علمی و بوجود آوردن روش استدلال در متعلم می شود. بنابراین یکی از موضوعات مهم در آموزش مدرسه ای ریاضیات است و قرن ها ریاضیات به عنوان والاترین درس برای تربیت “قدرت استدلال ” تلقی می شده، در گذشته و حال متعارف ترین پاسخ به این پرسش که : چرا ریاضیات در مدرسه است؟ این بوده است که ریاضیات به انسان فکر کردن بهتر را می آموزد و یکی دیگر از دلایل ماندگاری جایگاه ویژه ریاضی در برنامه درسی مدرسه ای استفاده از آن به عنوان یک غربال یا صافی برای ورود به بسیاری از رشته ها و مشاغل بوده است. هر کسی در زندگی روزانه خود به نحوی با اندازه گیری، حدس، تخمین، کمیتها، داد و ستد و محاسبات در خرید و فروش و در نتیجه با ریاضیات سر و کار دارد. از سوی دیگر برای تشخیص حق از باطل به نظم فکری و اندیشیدن، درست قضاوت کردن و استدلال کردن که خود جنبه دیگری از ریاضیات است، نیاز دارد. یعنی در واقع به عنوان ابزاری کاربردی برای بهبود زندگی مورد نیاز است لذا اهمیت ریاضی بر کسی پوشیده نیست. در حالی که کیفیت آموزش ریاضی در کشور ما چندان مطلوب نیست. مطالعات اخیر از افت تحصیلی درس ریاضی در مقاطع مختلف تحصیلی خبر می دهد. نامناسب بودن روش های آموزشی در درس ریاضی و استفاده از روش های نامناسب برای تدریس و استفاده از روش سنتی برای یاددهی این درس، عدم استفاده از وسایل کمک آموزشی یکی از علل افت در درس ریاضی است، پایین بودن زمینه ها و اطلاعات قبلی دانش آموزان در دوره های قبل از دبیرستان بیان نموده است. همچنین می توانیم در این زمینه به مسابقات تیمز و پرلز اشاره کنیم. تیمز و پرلز دو طرح بین المللی هستند که ایران نیز سال هاست در آن ها شرکت می کند.
در طرح ارزشیابی پیشرفت تحصیلی تیمز، که در آن دو درس ریاضیات و علوم تجربی در کشورهای داوطلب و عضو این پروژه مطالعه می شود، با روندی کاملا علمی و حساب شده، رتبه جایگاه هر یک از دانش آموزان کشورهای شرکت کننده در سطح جهان مشخص می گردد. وضعیت دانش آموزان ایرانی در این هر دو مطالعه بین المللی، در دوره های گذشته همواره با فراز و نشیب هایی روبرو بوده و جایگاه مناسبی نداشته است. در تازه ترین نتایج این آزمون ها که به سال ۲۰۱۹ مربوط می شود، ایران کماکان جایگاه خوبی ندارد. لذا بر این اساس، با توجه به اهمیت و جایگاه درس ریاضی از یک طرف، و عملکرد نامطلوب دانش آموزان در آزمون های داخلی و خارجی، در این پژوهش مروری بر روش های تدریس موفق در آموزش ریاضیات خواهیم داشت. هدف های آموزش ریاضیات، بر حسب سطح فرهنگ ریاضی یک جامعه و محتوای آموزشی آن و در مقاطع تحصیلی مختلف، متفاوت می باشد.
اهداف آموزش ریاضی
اهداف آموزش ریاضی را به طور کلی به چهار دسته پرورشی، آموزشی، فرهنگی و عاطفی تقسیم می کنند. هدف های پرورشی، به پرورش توانائی های ذهنی و فکری دانش آموزان و ایجاد نظم فکری در آنان، اشاره دارد. اهداف پرورشی آموزش ریاضی بدون شک مهمترین بخش اهداف ریاضی هستند، مهمترین وظیفه آموزش ریاضی تربیت دانش آموزانی است که بتوانند با اتکاء به نفس به مسائل خود بیندیشند، راه چاره پیدا کنند و آنها را حل کنند. اهداف آموزشی به تکنیک های محاسبه ای مورد نیاز دانش آموز در مدرسه و خارج از مدرسه اشاره دارد. در مورد هدف های آموزشی و آموزش تکنیک های محاسبه ای باید نیاز دانش آموز را در رابطه با سایر درس ها و نیز محاسبات مربوط به زندگی روزانه برآورده سازد. اهداف فرهنگی به آشنایی دانش آموز با ریاضی به عنوان بخشی از فرهنگ و اندیشه بشری اشاره دارد. علم ریاضی بخش مهمی از فرهنگ است؛ ریاضیات و فعالیت ریاضی به عنوان جزء واقعی از میراث فرهنگی نسل آدمی است، یا به عبارت دیگر تاریخ ریاضی درحقیقت بخش مهم تاریخ تکامل اندیشه انسانی است. اشاره به تاریخ ریاضیات یک ملت می تواند احساس غرور و افتخار نسبت به ریاضیات ملی را به وجود آورد، اعتماد دانش آموزان را بیفزاید و درس را به تاریخ و سنت ملی ربط دهد. اهداف عاطفی نیز به لذتی که می توان از طریق دنبال کردن فعالیت های ذهنی و عشق ورزیدن به دانش، به دست آورد.
نتیجه گیری
مروری بر روش های تدریس موفق به دلیل پیچیدگی تفکر و یادگیری در انسان و دشواری طبیعی مفاهیم، مهارت ها و استدلال های ریاضی، تدریس و یادگیری ریاضی دشوار و موجب ناکامی بسیاری از فراگیران در کسب نتایج مطلوب در درس ریاضی می شود. مروری بر پژوهش ها در این زمینه نشان می دهد که کاربرد برخی روش در آموزش ریاضیات با موفقیت همراه بوده است. الگوی مدیریت آموزش ریاضی، دانش آموزان را به کار با یکدیگر، آموزش به یکدیگر و اتکا به یکدیگر در نایل شدن به اهدافشان ملزم می سازد. نتایج نشان می دهد که تلفیق طرح و رنگ در الگوی مدیریت آموزش تاثیر مثبت و معناداری بر پیشرفت تحصیلی دارد.
این مقاله برگرفته از نتایج تحقیقات روح الله عشوریان کارشناسی ارشد ریاضی محض ودبیر رسمی آموزش و پرورش است.
