اثر بخشی آموزش چرتکه بر عملکرد تحصیلی دانش آموزان دارای اختلال یادگیری ریاضی

مقدمه

ناتوانی یادگیری بنا به تعریف، اختلال در یک یا چند فرایند روانشناختی بنیادی است که فهم با کاربرد زبان نوشتاری یا گفتاری را درگیر می سازد و می تواند به شکل ناتوانی کامل در گوش کردن، فکر کردن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، هجی کردن یا انجام محاسبات ریاضی نمایان شود. این مفهوم در برگیرنده مشکلات خواندن ناشی از نارساکنش وری مغزی، ناگویایی تحولی ، معلولیت های ادراکی، آسیب دیدگی های مغزی و نارساخوانی است، اما ناتوانی های دیداری یا شنیداری، عقب ماندگی ذهنی، اغتشاش هیجانی و محرومیت های محیطی – فرهنگی را در بر نمی گیرد. در همین چارچوب، اختلال یادگیری به مشکلاتی اطلاق می شود که در آن میزان و سرعت یادگیری با آنچه به شکل بهنجار در سن و سطح آموزشی خاص، از شخص انتظار می رود، فاصله دارد. این اختلال می تواند بدلیل بی علاقگی، فزون کنشی، آسیب مغزی نامشخص و موانع اجتماعی در فرایند یادگیری باشند.

یک ناتوانی یادگیری می تواند در قلمروهای تحصیلی متعدد از جمله رمزگشایی واژه یا شناسایی آن، درک خواندن، عملیات حساب، استدلال ریاضی، هجی کردن و یا بیان نوشتاری نمایان شود. ناتوانی یادگیری با کنش وری در قلمرو زبان گفتاری نیز همخوانی دارد. در سال های اخیر توجه پژوهشگران بر دانش آموزانی متمرکز شده است که چالش هایی در یادگیری ریاضی دارند. اختلال یادگیری ریاضی، در سال ۱۹۸۰، در سومین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی به عنوان یک اختلال مطرح شد که بر اساس تغییرات جدید در ۵-DSM از آن با عنوان اختلال یادگیری خاص با عنوان دیسکالکولیا یاد می شود و مشخصه های آن نقص در درک اعداد، حفظ کردن قواعد حساب، دقت یا روان بودن محاسبات، صحت استدلال ریاضی، با شدت خفیف، متوسط و شدید است.

اختلال ریاضی در برگیرنده چهار گروه اختلال است

اختلال یادگیری ریاضی می تواند تنها یا توأم با اختلال های خواندن و زبان بروز کند. این اختلال اساسا ناتوانی در انجام عملیاتی است که بر حسب توانایی هوش و سطح آموزش کودک انتظار می رود و از طریق آزمون های استاندارد و انفرادی ارزیابی می شود. این ناتوانی مورد انتظار در ریاضی، عملکرد تحصیلی یا فعالیت روزمره فرد را با مانع مواجه می سازد و مشکلات حاصل از آن از اختلال های نامرتبط با نارسایی های حسی یا عصبی موجود فراتر است. میزان شیوع اختلال یادگیری ریاضی در کودکان سن مدرسه را تقریبا یک درصد می باشد. از هر پنج کودک مبتلا به اختلال یادگیری تقریبا یک نفر به اختلال ریاضی مبتلا است و شش درصد کودکان سن مدرسه به نوعی در ریاضیات مشکل دارند. میزان این اختلال در دانش آموزان دختر بالاتر گزارش شده است، اما در پژوهشی که در ایران انجام شده است میزان شیوع بر حسب جنسیت تفاوت معنادار نداشت. نتایج یک پژوهش اخیر در انگلیس هم تفاوتی بین دو گروه گزارش نکرد. برخی از پژوهش های دیگر نیز به تفاوت های جنسیتی در عملکرد ریاضی اشاره کرده اند، اگرچه جهت و منبع این تفاوت ها همواره نامشخص اند. یک مطالعه جدید نرخ شیوع این اختلال را ۹/۹ درصد گزارش کرد، اما بین دختران و پسران تفاوت معناداری دیده نشد. ناتوانی یادگیری در یک موقعیت تحصیلی ممکن است پیامدهایی را در سایر زمینه ها به همراه داشته باشد. برای مثال این ناتوانی می تواند فعالیت روزمره فرد را نیز تحت تأثیر قرار دهد زیرا حافظه، استدلال و توانایی ضعیف حل مسئله فرد به دلیل مشکل عصب زیست شناختی اوست.

 افزون بر این، روابط اجتماعی و یا کنش وری هیجانی نیز می تواند از این ناتوانی تأثیر پذیرد، چه نارسایی های پردازش شناختی فرد به اشتباهاتی در تفکر، رفتار و یا بدفهمی رفتار دیگران می انجامد. از این رو مداخله برای این دسته از کودکان ضروری به نظر می رسد. یکی از شیوه های جدید آموزش ریاضی، آموزش ریاضی با استفاده از چرتکه است که به کودکان کمک می کند مفاهیم ریاضی، استدلال ریاضی و تفکر حل مسئله را یاد بگیرند. در این روش، چرتکه ابزاری است برای محاسبه چهار عمل اصلی (جمع، تفریق، ضرب و تقسیم در ریاضی و در حالت پیشرفته تر برای محاسبه کسر و ریشه مربع اعداد نیز مورد استفاده قرار گرفته است. از سویی چرتکه نقش مهمی در کاهش مشکلات ریاضی کودکان دارد. به طوری که هر دو طرف مغز را به شکلی یکپارچه توسعه می دهد. وقتی کودکان به وسیله دست، مهره های چرتکه را جابجا می کنند، این ارتباط بین دست و مغز، تحریک نیمکره های راست و چپ مغز را باعث می شود. دوره های آموزش چرتکه یک برنامه منحصر به فرد برای رشد کودک است که در سال ۱۹۹۳ توسط دینو ونگ در کشور مالزی ابداع گردید. برنامه حساب ذهنی آموزش ریاضی از طریق چرتکه در سال های اخیر در مدارس ایران باب شده و مسابقاتی هم در سطح ملی و جهانی در مالزی برگزار می شود. این برنامه با استفاده از یک سیستم محاسبه نوآورانه با به کارگیری چرتکه سبب پویایی مغز (نیمکره چپ و نیمکره راست) به طور هم زمان می شود. دانش آموزان در سنین بین ۵ تا ۱۳ سال با یادگیری محاسبه ذهنی سریع و دقیق ظرفیت ذهن خود را توسعه می دهند که این سبب بهبود مهارت هایی نظیر مدیریت زمان، تمرکز و توانایی حل مسأله می شود که به موفقیت در همه رشته ها و زندگی روزمره می انجامد.

 روش آموزش چرتکه ترکیبی است از یک ابزار تدریس باستانی – چرتکه – با مهارت های مدرن آموزشی برای پویایی و تکامل کل مغز کودک که با ترویج یادگیری و به طور خاص یادگیری ریاضی، به عنوان یک هیجان و سرگرمی تلقی شود. این برنامه آموزشی سال هاست که ایجاد شده است و بارها مورد آزمایش قرار گرفته و نتیجه آن یک تجربه جهانی همراه با موفقیت بوده است. با این حال در همان زمان ها، همواره برنامه ها و شیوه های آموزشی خود را همچنان به روز در آورده تا این اطمینان را به وجود آید که روش آموزش چرتکه مؤثرترین تجربه یادگیری برای دانش آموزان را ارایه می نماید. آموزش چرتکه باعث بهبود عملکرد حل مسئله، حافظه عددی و هوش منطقی – ریاضی در کودکان می شود. با این وجود پژوهش های اندکی در مورد اثربخشی آموزش ریاضی به شیوه چرتکه در داخل و خارج کشور انجام شده است.

بحث و نتیجه گیری

اختلال در ریاضیات یا به عبارت دیگر حساب نارسایی، یک اختلال یادگیری است که بسیاری از دانش آموزان را مبتلا به مشکل می سازد. اختلال در ریاضیات به این معنی است که توانایی شخصی در ریاضیات با در نظر گرفتن سن تقویمی، هوش اندازه گیری شده و تحصیلات متناسب با سن وی به میزان قابل ملاحظه ای پایین تر از حد مورد انتظار است. بسیاری از متخصصان به این نکته اشاره کرده اند که اختلال در ریاضیات با سایر اختلالات یادگیری در ارتباط است. به همین دلیل مشکلات مربوط به حافظه، زبان نوشتاری، خواندن، زبان دریافتی، ارتباطات فضایی و نظایر آن، به این دلیل که ممکن است در پیشرفت دانش آموزان به عنوان مانعی عمل کنند، باید مورد بررسی قرار گیرند.

مشکل در ریاضیات بر پیشرفت تحصیلی یا فعالیت های زندگی روزمره که به مهارت در ریاضیات نیاز دارد، تأثیر می گذارد و اگر یک نقیصه حسی وجود داشته باشد، مشکلات در توانایی ریاضی معمولا به مشکلات همراه با آن نقیصه افزوده می شود. سیستم محاسبه ذهنی و چرتکه با استفاده از یک سیستم نوآورانه محاسبه ای و با به کارگیری چرتکه باعث هماهنگی بین دو نیمکره راست و چپ به طور همزمان شده و با ایجاد یک چهار چوب زیربنایی سبب افزایش ظرفیت ذهن و مهارت های نظیر مدیریت زمان، تمرکز و توانایی حل مساله می شود که در موفقیت دانش آموزان در همه رشته ها و زندگی روزمره نقش اساسی دارد. این شیوه آموزشی با ایجاد توانمندی های ذهنی و شناختی، ایجاد هماهنگی بین دو نیمکره منجر به بهبود عملکرد ریاضی دانش آموزان می شود، از این رو عملکرد تحصیلی در دانش آموزان افزایش یافته است.

این مقاله برگرفته از نتایج تحقیقات خانم فائزه قربانیان کارشناسی ارشد رشته روانشناسی و خانم منصوره بهرامی پور عضو هیئت علمی گروه روانشناسی دانشگاه آزاد اسلامی می باشد.

• قدرت چرتکه ژاپنی سوروبان
• 10 فایده آموزش چرتکه به کودکان
• تاریخچه چرتکه
• انواع چرتکه
• نحوه استفاده از چرتکه سوروبان
• جمع اعداد روی چرتکه با دوستی­ های بزرگ
• تفریق اعداد روی چرتکه با دوستی­ های بزرگ
• چه کسی اولین چرتکه را ساخته است؟
• چرتکه چگونه روی کودک اثر می گذارد؟
• چرتکه در سن ۲۵ سالگی چقدر مفید است؟